Tükenmişlik Sendromu Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Tükenmişlik sendromu, kişinin ruh halini etkileyen ve sosyal hayatında da kişiyi zorlayan psikolojik bir rahatsızlıktır.
Tükenmişlik sendromu, son yıllarda giderek artan bir şekilde dikkat çekmektedir. Çünkü birçok insanın yaşadığı yaygın bir ruhsal durumdur. Özellikle yoğun iş temposu, sürekli stres altında çalışma, iş ve özel yaşam dengesizliği gibi faktörler, tükenmişlik sendromunun ortaya çıkmasında etkili olabilmektedir. Bu durum genellikle yoğun çalışma temposunun uzun süre devam etmesiyle ortaya çıkmaktadır. Kişinin fiziksel, duygusal ve zihinsel olarak tükenmiş hissetmesine neden olabilmektedir.
Tükenmişlik Sendromu Nedir?
Tükenmişlik sendromu, kişinin ruh halini etkileyen ve sosyal hayatında da kişiyi zorlayan psikolojik bir rahatsızlıktır. Genellikle iş hayatı içerisinde daha çok karşı karşıya kalınan bir durumdur. Sosyal hayatta ise aile konusunda genellikle baskılanan, aile içerisinde çok fazla sorumluluk yüklenen kişilerde de tükenmişlik sendromu görülmektedir.
Tükenmişlik Sendromu Kategorileri Nelerdir?
Tükenmişlik sendromu çeşitli kategorilere ayrılmaktadır. Bu kategoriler aşağıdaki gibidir:
- Depersonalizasyon: Bu kategoride kişi zamanla değer kaybına uğramakta, işi ve arkadaşlıkları zarar görebilmektedir. Tükenmişlik hissi yaşayan kişiler olumsuz düşünceleri nedeniyle suçluluk duygusu yaşamaktadır.
- Duygusal Tükenmişlik: Bu durum kişide sinirlilik, moral bozukluğu, somatizasyon bozukluğu gibi belirtilere yol açabilmektedir. Ayrıca boşluk duygusuna neden olabilmektedir. Duygusal yorgunluğa bağlı olan tükenmişlik, uyku bozukluklarına da neden olabilmektedir.
- Düşük Verimlilik ve Yetersizlik Duygusu: Bu durumda verimlilik düşmektedir. Tükenmişlik yaşayan bireyler bu durumu fark ettiğinde günlük ve iş hayatındaki sorumluluklarını yerine getiremeyecekleri hakkında korku duymaktadır.
Tükenmişliğin Belirtileri Nelerdir?
Tükenmişlik sendromu genellikle uzun süreli stres, aşırı çalışma ve duygusal tükenmişlik gibi faktörlerin bir sonucu olarak ortaya çıkan bir ruhsal durumdur. Bu sendromun belirtileri bireyden bireye değişebilmekte ve şiddeti de farklılık gösterebilmektedir. Ancak genel olarak tükenmişlik sendromunun belirtileri aşağıdaki gibidir:
- Sürekli yorgunluk ve enerji kaybı: Kişi kendini sürekli olarak yorgun, bitkin ve enerjisiz hissetmektedir. Uykuya rağmen dinlenmiş hissetme sorunu yaşanabilmektedir.
- İş performansında düşüş: Tükenmişlik sendromu olan kişilerde iş performansında belirgin bir düşüş gözlemlenebilmektedir. Motivasyon eksikliği ve dikkat dağınıklığı gibi faktörler iş verimini azaltabilmektedir.
- Duygusal değişiklikler: Anksiyete, depresyon, huzursuzluk, sinirlilik, öfke ve umutsuzluk gibi duygusal belirtiler sıkça görülmektedir. Kişi duygusal olarak tükenmiş hissedebilmektedir.
- İletişim ve ilişki sorunları: Tükenmişlik sendromu olan kişilerde sosyal ilişkilerde zorluklar yaşanabilmektedir. İletişim eksikliği, sosyal çekilme ve ilişkilerde uyumsuzluk gözlenebilmektedir.
- Fiziksel semptomlar: Baş ağrısı, kas ağrıları, sindirim problemleri gibi fiziksel şikayetler tükenmişlik sendromunun belirtileri arasındadır.
- İşe olan ilginin azalması: Bir zamanlar keyif alınan işlerden zevk alamama, işe olan ilginin azalması ve işten kaçınma gibi belirtiler gözlenebilmektedir.
Tükenmişlik Sendromunun Tanısı Nasıl Konulur?
Tükenmişlik sendromu teşhisinin konulabilmesi için öncelikle hastanın detaylı öyküsü alınmalıdır. Psikiyatr ve psikologlar tarafından yapılan muayene ve görüşmeler sırasında sendromun varlığından şüphelenildiğinde Maslach Tükenmişlik Ölçeği (MBI) uygulanır.
Bu test, duygusal tükenmişlik hissi, başarısızlık ve çevreye karşı duyarsızlaşma gibi konuları ölçen çeşitli sorulardan oluşmaktadır. Cevapların puanlandırılması ile test sonunda belirli bir skor elde edilmektedir. Elde edilen skor kişide tükenmişlik sendromunun bulunup bulunmadığını, bulunuyor ise hangi düzeyde olduğunu göstermektedir.
Tükenmişlik Sendromu Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Tükenmişlik sendromunun tedavisi; kişinin belirtilerini hafifletmeyi, stresle başa çıkma becerilerini artırmayı ve genel yaşam kalitesini iyileştirmeyi amaçlamaktadır. Tedavi genellikle çoklu bir yaklaşımı içermektedir.
- Dinlenme ve gevşeme: Stres seviyesini azaltmak için düzenli dinlenme ve gevşeme teknikleri önemlidir.
- Sağlıklı yaşam tarzı: Sağlıklı beslenme alışkanlıkları ve yeterli uyku, stresle başa çıkmayı desteklemektedir.
- Stres yönetimi: Stresle başa çıkma becerilerini geliştirmek, zaman yönetimi, problem çözme, duygusal farkındalık gibi teknikleri öğrenmek ve uygulamak tükenmişlik sendromuyla mücadelede yardımcı olabilmektedir.
- Sosyal destek: Aile, arkadaşlar veya destek gruplarından destek almak, duygusal açıdan desteklenme hissini artırmaktadır. Bu, tükenmişlik sendromuyla başa çıkmada önemli bir rol oynamaktadır.
- Hobi ve ilgi alanlarına zaman ayırma: Zevk alınan aktivitelere zaman ayırmak, hobilerle uğraşmak stresi azaltabilmektedir. Ayrıca zihinsel yenilenmeyi teşvik edebilmektedir.
- Psikoterapi: Terapi, tükenmişlik sendromuyla başa çıkmak için etkili bir destektir. Bireysel terapi veya grup terapisi duygusal destek sağlayabilmektedir. Ayrıca sorunları ele alabilmekte ve yeni stratejiler geliştirmeye yardımcı olabilmektedir.
- İş ve yaşam dengesi: Çalışma saatlerini dengelemek, tatil ve izin günlerini kullanmak, işteki yükü azaltmak veya iş değişikliği gibi adımlar, tükenmişlik sendromuyla mücadelede yardımcı olabilmektedir.